Để tiến hành chiến tranh xâm lược, Đế quốc Mỹ thiết lập ở miền Nam nước ta một chế độ độc tài, phát xít, bằng chính sách “tố cộng, diệt cộng” chúng thẳng tay đàn áp, gây ra những vụ tàn sát đẫm máu dã man từ Quảng Trị tới Cà mau, điển hình như: ở Chợ Được, Đập Vĩnh Trinh (Quảng Nam, ngày 4/9/1954), Chí Thạnh (Phú Yên, ngày 7/9/1954), Mỏ Cày (Bến Tre, ngày 13/9/1954),… giết hại hàng trăm người dân thường tay không tấc sắt và bắt bớ đánh đập dã man hàng nghìn người dân vô tội khác.
Song song với việc thi hành chính sách “tố cộng, diệt cộng” nhằm triệt phá cơ sở cách mạng khắp các địa bàn nông thôn miền Nam, Mỹ - Diệm còn âm mưu phục hồi giai cấp địa chủ, tước đoạt những thành quả ruộng dất mà cách mạng Tháng Tám năm 1945 mang lại cho nông dân, nhằm bần cùng hóa nông dân, đưa nông dân trở lại cuộc đời nô lệ cho địa chủ. Đi đối với kế hoạch lập “khu dinh điền”, Mỹ - Diệm còn thành lập “khu trù mật” ở các vùng từ Tây Nguyên đến vùng đồng bằng Nam bộ nhằm bình định nông thôn, khống chế nông dân, thực hiện phương châm “tách cá khỏi nước”. Không cam chịu cảnh “cá chậu chim lồng”, không cam chịu làm nô lệ, nông dân miền Nam tiếp tục vùng lên chống lại các chính sách phản động của Mỹ - Diệm. Các cuộc đấu tranh từ công khai hợp pháp, từ đấu tranh chính trị đến đấu tranh dung bạo lực diệt địch liên tiếp nổ ra trên khắp miền Nam. Đặc biệt từ giữa năm 1959, nông dân khắp miền Nam đã vùng lên đập tan từng mảng chính quyền cơ sở của địch, như cuộc nổi dậy của 5000 nông dân Ra Lai huyện Bác Ái (Ninh Thuận), làng Ông Tía (Quảng Nam), Trà Bồng (Quảng Ngãi), năm 1960 Đồng Khởi Bến tre.
Với Luật 10 năm 59, Mỹ – Diệm đã đưa máy chém. Khủng bố man rợ khắp miền Nam, điều đó chứng tỏ chúng không thể thống trị dân chúng bằng cách lừa bịp được nữa.
Đáp ứng yêu cầu của cách mạng miền Nam, tháng 01/1959, Hội nghị lần thứ 15 BCH Trung ương Đảng đã đề ra nhiệm vụ: Giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc và phong kiến, thực hiện độc lập dân tộc và “người cày có ruộng”, xây dựng nước Việt Nam hòa bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh. Nghị quyết đã xác định đường lối cơ bản của cách mạng miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân. Phương pháp đấu tranh hợp pháp, nửa hợp pháp, kết hợp chặt chẽ 3 vùng: đô thị, đồng bằng và rừng núi. Trên tinh thần đó, Nghị quyết đề ra phải thành lập một mặt trận rộng rãi ở miền Nam nhằm tập hợp tất cả các lực lượng chống đế quốc, phong kiến và bè lũ tay sai.
Trong không khí sục sôi cách mạng từ giữa năm 1959, Nghị quyết 15 của Đảng đã thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng ở tất cả các địa bàn nông thôn và thành thị mở ra cao trào Đồng Khởi lịch sử của nông dân miền Nam. Tính đến cuối năm 1960, qua hai đợt đồng khởi, quân và dân miền Nam đã làm tan rã cơ bản bộ máy chính quyền của địch ở nông thôn. Trong tổng số 2.627 xã ở miền Nam lúc bấy giờ, nhân dân đã lập chính quyền tự quản ở 1.383 xã (khoảng 50%), số còn lại hầu hết đã bị tê liệt, ở Tây Nguyên, vùng rừng núi và khu V, ngụy quyền cơ sở nhiều nơi đã bị quét sạch. Dân số vùng giải phóng toàn miền Nam lúc bấy giờ vào khỏang 5.600.000 người. Kế hoạch lập “khu trù mật”, “khu dinh điền” của địch đã bị phá sản, chính sách “cải cách điền địa” của địch bị thất bại thảm hại, 2/3 ruộng đất của nông dân bị Mỹ – Diệm cướp đọat đã trở về tay nông dân. Uy thế của cách mạng lúc này được củng cố và nâng cao.
Trước thắng lợi của phong trào Đồng khởi toàn Miền Nam, ngày 20/12/1960 thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 15 BCH Trung ương Đảng, Đại hội Đại biểu Quốc dân miền Nam đã họp tại căn cứ Bắc Tây Ninh ra tuyên bố thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và ngọn cờ của Mặt trận dân tộc Giải phóng, ngày 21/4/1961, Hội Nông dân Giải phóng miền Nam chính thức ra đời và trở thành thành viên của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Ngay sau khi ra đời, Hội đã tuyên bố tán thành nội dung Tuyên ngôn và Chương trình hành động 10 điểm của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam nhằm thực hiện các mục tiêu giải phóng dân tộc, hòa bình, thống nhất đất nước và thực hiện các quyền dân sinh, dân chủ. Đồng thời, Hội nhấn mạnh trách nhiệm của nông dân miền Nam trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước và tin tưởng vững chắc vào thắng lợi cuối cùng.
Qua phong trào Đồng Khởi của nông dân (1959-1960), tổ chức Hội đã phát triển nhanh chóng, chất lượng tăng dần lên từ đó Nông Hội đã đóng vai trò nòng cốt trong sản xuất, chiến đấu và trên các mặt trận đấu tranh khác. Trước tình hình đó, Mỹ - Diệm đẩy mạnh chiến lược“chiến tranh đặc biệt” thực hiện quốc sách dồn dân lập “ấp chiến lược” để “bình định” nông thôn với âm mưu “tát nước bắt cá”. Nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng, Trung ương cục Miền Nam và Mặt trận dân tộc giải phóng Miền Nam Việt Nam; những cán bộ chiến sĩ Hội Nông dân giải phóng đã vượt qua muôn ngàn gian khổ, không sợ hy sinh, quyết bám địa bàn, Hội đã vận động nông dân vùng lên chống lại địch với khẩu hiệu “Một tấc không đi, một ly không rời” và tiến hành đốt phá “ấp chiến lược” tự giải phóng nông thôn, thành lập chính quyền tự quản, tham gia kháng chiến, kết hợp với lực lượng vũ trang cách mạng bằng những đòn tấn công mạnh mẽ và chiến thắng vang dội như: Ấp Bắc – Ba Gia - Bình Giã - Đồng Xòai đã làm cho kế họach “bình định” của địch bị phá sản, chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ bị thất bại, đại bộ phận nông thôn đã được giải phóng.
Từ năm 1965, sau khi chiến lược “chiến tranh đặc biệt’’ bị thất bại thảm hại. Đế quốc Mỹ chuyển sang áp dụng chiến lược “chiến tranh cục bộ” huy động ồ ạt quân viễn chinh trực tiếp đổ vào xâm lược, đánh phá miền Nam Việt Nam mà ở đỉnh cao thời kỳ 1968 – 1969. Do địch đánh phá ác liệt, tổ chức Hội Nông dân Giải phóng Miền Nam có bị xáo trộn, việc tập hợp sinh họat có nhiều khó khăn. Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, tình hình đã ổn định, cơ sở Hội tiếp tục được củng cố và phát triển, các đoàn thể chính trị khác như: phụ nữ, thanh niên, hoa vận, số hội viên cũng không ngừng tăng lên. Mặc dù trong hòan cảnh gặp nhiều khó khăn, ác liệt nhưng các đoàn thể ở một số địa phương đã biết kết hợp các mặt công tác để phát triển hội viên. Huy động nông dân đi dân công hỏa tuyến, tiếp lương, tải đạn phục vụ chiến đấu, hoặc trong vận động nông dân đấu tranh 3 mũi giáp công (chính trị, binh vận, vũ trang) đã kết hợp bồi dưỡng giáo dục để phát triển hội viên, vừa đảm bảo công tác kháng chiến vừa phát triển lực lượng của Hội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng.
Tháng 01/1965, Đại hội lần thứ nhất của Hội Nông dân Giải phóng miền Nam Việt Nam khai mạc. Đại hội đã đánh giá tình hình họat động của Hội từ khi ra đời và quán triệt yêu cầu nhiệm vụ mới của nông dân trong đấu tranh chống kế hoạch bình định nông thôn của ngụy quyền Sài Gòn nhằm gom dân lập ấp chiến lược. Đại hội đã biểu dương những thành tích to lớn của nông dân miền Nam trong việc phát triển thế trận chiến tranh nhân dân và du kích, đánh địch bảo vệ vùng giải phóng, vùng căn cứ cách mạng và là lực lượng chủ yếu trên mặt trận sản xuất, bảo đảm đời sống và cung cấp hậu cần cho bộ đội tiền phương đánh giặc.
Thực hiện chủ trương chuyển hướng của Đảng, lấy địa bàn nông thôn làm hướng tiến công chính, đánh mạnh vào kế họach bình định cấp tốc của địch, giữ đất, giành dân, Hội Nông dân Giải phóng Miền Nam Việt Nam đã chủ động giáo dục hội viên, nông dân khắc phục tư tưởng nôn nóng muốn thắng nhanh, đồng thời vạch rõ nhiệm vụ quan trọng nhất ở nông thôn là phải giành dân, lấn đất, phát triển thế lực của ta, đánh địch bằng 2 chân, 3 mũi giáp công, Hội vận động nông dân liên tục nổi dậy mở thêm nhiều vùng, lõm giải phóng, nối các vùng giải phóng thành thế liên hòan nhiều xã, nhiều huyện, cuối năm 1967 ta đã bẻ gãy và làm thất bại kế họach mùa khô lần thứ II với 5 mũi tên xanh, và 2 gọng kìm của Mỹ. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và ngọn cờ của Mặt trận dân tộc Giải phóng, trong chiến dịch mùa Xuân Mậu Thân năm 1968, hàng triệu nông dân ở các vùng nông thôn đã được huy động xuống đường tham gia bao vây, tiến công giải phóng đô thị, góp phần to lớn vào những thắng lợi của chiến dịch Xuân Mậu Thân 1968.
Tháng 01/1969, với khí thế sôi nổi liên tục tiến công và nổi dậy của quân và dân ta, Đại hội Đại biểu Hội Nông dân Giải phóng miền Nam lần thứ II đã họp có hơn 100 đại biểu nông dân các địa phương trên toàn miền Nam về dự. Đại hội đã nghe Ban Chấp hành Hội Nông dân Giải phóng báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ nhất và thảo luận xác định nhiệm vụ trong thời gian tới; nghe báo cáo chuyên đề về công tác chính trị tư tưởng, công tác tổ chức xây dựng Hội, báo cáo về kết quả thi hành chính sách ruộng đất của Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam, về công tác lãnh đạo sản xuất nông nghiệp, về phong trào vần công, đổi công trong nông dân… Đại hội nhiệt liệt hoan nghênh và đánh giá cao thành tích chiến đấu, phục vụ chiến đấu và xây dựng tổ chức Hội của nông dân toàn Miền. Những thành tích đó đã góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của toàn dân tộc.
Với nhiệm vụ mà Đại hội II Hội Nông dân Giải Phóng Miền Nam đề ra, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Hội Nông dân các cấp trong toàn Miền đã lãnh đạo Nông dân liên tiếp nổi dậy phá ách kìm kẹp của địch, mở rộng vùng giải phóng, góp phần quan trọng làm chuyển biến cục diện chiến tranh, tiến tới tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, kết thúc bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, ngày 30/4/1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Nam Bắc sum họp một nhà.
Trong dòng lịch sử của đất nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng Lao động Việt Nam và Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Hội Nông dân Giải phóng miền Trung - Tây Nguyên ra đời tháng 4/1961, tại căn cứ Nước Oa, Trà My, tỉnh Quảng Nam, xã điểm ranh giới chung của 3 tỉnh: Quảng Ngãi, Kom Tum, Quảng Nam. Hội là công cụ đắc lực của Đảng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở miền Nam trên địa bàn từ vĩ tuyến 17 đến Bình Thuận bao gồm các tỉnh Tây Nguyên. Hội luôn giữ vai trò nòng cốt trong việc vận động và tổ chức các phong trào hành động cách mạng của nhân dân các dân tộc miền Trung Tây Nguyên góp phần xây dựng tổ chức của nông dân miền Trung Tây Nguyên vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đưa phong trào nông dân trở thành đội quân chủ lực (Nông hội – Xã đội – An ninh) ở địa bàn miền núi, nông thôn cùng với toàn quân, toàn dân ta viết nên những trang sử oai hùng, tô đậm thêm truyền thống trung dũng, kiên cường, nồng nàn yêu nước của dân tộc Việt Nam. Sau 14 năm chiến đấu và công tác phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước dưới sự chỉ đạo của Khu ủy V(miền Trung Tây Nguyên), Hội Nông dân Giải phóng miền Trung Tây Nguyên đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử của mình. Hơn 150 cán bộ chiến sỹ của cơ quan Nông vân Khu đại bộ phận đã chuyển về các tỉnh và cho đi học các trường bổ túc văn hóa, các trường đào tạo cán bộ, nhiều đồng chí chuyển ngành hoặc tham gia các công tác cách mạng tại địa phương.
Hướng về nguồn với niềm tự hào truyền thống vẻ vang của giai cấp nông dân Việt Nam, chúng ta nguyện tiếp tục phấn đấu đi lên để luôn xứng đáng với vai trò là trung tâm và nòng cốt trong phong trào nông dân và công cuộc xây dựng nông thôn mới, luôn xứng đáng với lòng tin của Đảng, tiếp tục làm tròn trách nhiệm của mình, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam giàu đẹp./.
Hội Nông dân tỉnh Bình Định
